جایزه ادبی «جلال» (جلال آل احمد) یکی از جایزه‌های ادبی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که به منظور معرفی آثار برگزیده ادبیات داستانی در ایران پایه‌گذاری شده است. این جایزه که به نام جلال آل احمد نویسنده مشهور ایرانی نام‌گذاری شده و از سال ۱۳۸۷ شروع به کار کرده است، گران‌ترین جایزه ادبی ایران است. ابتدا قرار بود این جایزه به برگزیدگان خود ۱۱۰ سکه بدهد که در اولین دوره برگزاری خود، اعلام کرد در هیچ‌کدام از رشته‌های داستان کوتاه، رمان، نقد ادبی و تاریخ، برگزیده ندارد و به اعلام آثار شایسته تقدیر اکتفا کرد. این موضوع در سال‌های بعد هم تکرار شد و کم پیش آمده، نویسنده‌ای گران‌ترین جایزه را با خود به خانه ببرد.
هرچند چندسالی است که این جایزه از سکه افتاده، به برگزیدگان تا سال گذشته مبلغ ۱۵۰ میلیون تومان اهدا می‌کرد و امسال هم قرار بود ۲۵۰ میلیون تومان به برگزیده بدهند که به روال سال‌های قبل، امسال نیز نویسنده‌ای موفق به دریافت گران‌ترین جایزه نشد و فقط حمیدرضا اسماعیلی نویسنده «سازمان سیاسی بهاییت» به‌عنوان برگزیده مستندنگاری معرفی شد و هیئت داوران جایزه، در بخش‌های (رمان و داستان و نقد ادبی) به معرفی شایسته تقدیر و اهدای جایزه ۵۰ میلیونی اکتفا کرد.
این روند باعث شد، برخی این گمانه را مطرح کنند که دبیرخانه برای کاهش هزینه‌ها، قصد ندارد به کسی جایزه بدهد. این موضوع را با وجیهه سامانی، دبیر علمی جایزه در میان گذاشته‌ایم که در ادامه پاسخ مکتوب او را به پرسش‌های ایسنا می‌خوانیم:
در انتخاب شایسته تقدیر هم دچار تردید شده بودیم
در طول ۱۵ دوره برگزاری جلال تنها در چند دوره موفق به انتخاب کتاب برگزیده شده است، این موضوع این بحث را در فضای مجازی و گاه در رسانه‌ها ایجاد کرده که جایزه جلال برای کاهش هزینه‌ها، نویسنده و کتابی را به عنوان برگزیده انتخاب نمی‌کنند. در این باره توضیح می‌دهید که چرا چندسالی کسی گران‌ترین جایزه را به خانه نمی‌برد؟
اولا باید بپذیریم داشتن یا نداشتن برگزیده، به نظر و خواست دست‌اندرکاران و متولیان جایزه، دبیر علمی و اهالی رسانه و جامعه ادبی برنمی‌گردد. بلکه کیفیت و کمیت کتاب‌های موجود در هر دوره، تعیین‌کننده این مطلب است. این فشار و تحمیل از سوی رسانه‌ها در طول زمان داوری هم وجود داشت که به نوعی دخالت در امر قضاوت و مهندسی کردن داوری در جهت خواست جامعه ادبی و اصحاب رسانه بود.
در مورد قسمت اول سوال‌تان در جایگاه دبیر علمی پانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال و امانتدار آرای داوران، باید به صراحت عرض کنم در طول فرایند داوری، هرگز محدودیت و منعی در دادن جایزه و هیچ تذکری نسبت به نداشتن برگزیده در جهت کاهش هزینه‌ها نداشتیم. این پرسش نادرستی‌ست که در این مدت از سوی رسانه‌ها زیاد مطرح شد.
حقیقت این است از اولین روز پذیرش این مسئولیت، عمیقا مایل بودم در هر چهار بخش اصلی جایزه جلال، برگزیده داشته باشیم. این را در جلسه اول با داوران گروه‌های چهارگانه مطرح کردم و گفتم هم بنده به عنوان دبیر علمی و هم تمام مدیران و متولیان این جایزه ادبی، مایلند این اتفاق بیفتد و از داوران خواستم با این نیت و با این دید و رویکرد به روند داوری ورود کنند. اما در ادامه و با بررسی دقیق آثار، شرایط به نحوی پیش رفت که حتی در یکی دو بخش، داوران در انتخاب کتاب شایسته تقدیر هم دچار تردید شده بودند، چرا که آثار به لحاظ تکنیک و ساختار یا محتوی و مضمون دچار ضعف های عمده و جدی بود.