دبیر ستاد ملی سیاست‌گذاری و مدیریت منابع مقابله با پدیده گردوغبار گفت: منشا توده گرد و غبار در جنوب غرب و غرب کشور از شمال عربستان و جنوب و شرق عراق آمده است و تا فردا چهارشنبه - ۲۷ فروردین - هوای مناطق آلوده به وضعیت عادی برمی‌گردد.

علی‌محمد طهماسبی بیرگانی روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: بر اساس رصدهایی که انجام شد، روز گذشته (دوشنبه ۲۵ فروردین) حدود ظهر یک توده گرد و غبار بر اثر جریاناتی که در خارج مرزها در شمال عربستان وجود داشت، شکل گرفت و چون سرعت باد و تندباد زیاد بود؛ توده در کمترین زمان به سمت جنوب عراق حرکت کرد. آنجا هم تندباد لحظه‌ای افزایش یافت و این توده‌ها به هم پیوستند و تقریبا در ساعات پایانی روز قبل یعنی حدود ساعت ۱۰ تا ۱۱ شب هر دو توده همزمان از مرز غربی و جنوب غربی عبور کردند و بعد از گذشتن از استان الانبار در جنوب نجف به استان خوزستان، ایلام و کرمانشاه رسیدند که متاسفانه غلظت بسیار بالایی هم داشتند.

دبیر ستاد ملی سیاست‌گذاری و مدیریت منابع مقابله با پدیده گردوغبار اضافه کرد: به دلیل پیش‌بینی شرایط بحرانی، کارگروه شرایط اضطرار استان‌های خوزستان، ایلام، کرمانشاه و همدان تشکیل شد. در سه استان خوزستان، ایلام و کرمانشاه به دلیل سطح بالای گرد و غبار، تصمیم گرفته شد تمام ادارات، مدارس و بانک‌ها امروز تعطیل شوند اما استان همدان به دلیل غلظت کمتر، فقط مدارس نوبت بعد از ظهر تعطیل شدند.

طهماسبی بیرگانی ادامه داد: معمولاً زمانی که توده‌های گرد و غبار از شمال عربستان وارد می‌شوند، همراه با سرعت بالای باد حرکت می‌کنند و باعث انتقال ذرات مختلف مانند ذرات درشت بالاتر از PM۱۰ و PM۲.۵ می‌شوند که غلظت توده گردوغبار را افزایش می‌دهداما به دلیل اندازه درشت‌تر ذرات، این آلودگی‌ها سریع‌تر کاهش می‌یابند.

وی افزود: با وقوع این رخداد غلظت بسیاری از ایستگاه‌های اندازه‌گیری ذرات معلق استان‌های خوزستان و ایلام معمولاً تا ۱۰ هزار میکروگرم بر متر مکعب غلظت گرد و غبار را ثبت کردند و بیشتر مناطق شرقی ایلام، مناطق غربی و مرکزی استان خوزستان شاخص کیفیت هوا از ۵۰۰ واحد فراتر رفته است و میزان غلظت ذرات گرد و غبار نیز بالای ۱۰ هزار میکروگرم اندازه‌گیری شده است.

طهماسبی بیرگانی تصریح کرد: اگر بخواهم وضعیت فعلی را توضیح دهم، به جز استان خوزستان، بقیه مناطق در شرایط نسبتاً عادی قرار دارند، اگرچه آلودگی هنوز به طور کامل از بین نرفته است اما به دلیل وزش باد شدید، ذرات گرد و غبار درشت‌تر شده و اثر آنها کمتر احساس می‌شود.

وی افزود: به غیر از خوزستان، سایر استان‌ها نظیر ایلام، همدان و کرمانشاه تا حد زیادی به وضعیت عادی بازگشته‌اند و انتظار می‌رود تا پایان امروز، حتی خوزستان نیز به حالت طبیعی نزدیک شود و غلظت آلودگی کاهش یابد، بنابراین منشاء شرایط گرد و غبار کاملاً برون‌مرزی بوده که تا پایان امروز مشکلی نخواهیم داشت و از فردا هوای مناطق مذکور به حالت عادی برمی‌گردد.

طهماسبی بیرگانی درباره رایزنی با کشورهای خارجی برای مقابله با پدیده گرد و غبار گفت: سازمان حفاظت محیط زیست از سال ۱۳۹۷ تاکنون، اقدامات زیادی انجام داده و منشا داخلی و خارجی پدیده گرد و غبار را شناسایی کردیم همچنین برنامه عمل منطقه‌ای و زیرمنطقه‌ای با ۲ برش جنوب غرب و غرب و آسیانه میانه تهیه کردیم تا با کمک کشورهای آسیانه میانه مانند ترکمنستان، افغانستان و پاکستان پیش برویم. این برنامه عملیاتی را در یک کنفرانس منطقه‌ای با کشورهای مرتبط در سال ۲۰۲۲ به اشتراک گذاشتیم و سال بعد مورد استقبال سازمان ملل قرار گرفت و یک کنفرانس بین‌المللی در سال ۲۰۲۳ برگزار شد.

دبیر ستاد ملی سیاست‌گذاری و مدیریت منابع مقابله با پدیده گردوغبار افزود: تاکید اصلی این کنفرانس‌ها بر اجرای عملی این برنامه‌های عمل منطقه‌ای و زیرمنطقه‌ای بود، کشور ما پیشنهاد برگزاری روز جهانی مقابله با توفان‌های ماسه و گرد و غبار را داد که پس از پیگیری در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد.

وی ادامه داد: تاکنون نشست‌های متعددی با مرکز آسیا و اقیانوسیه برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا (APDIM) داشته و رایزنی‌های زیادی با کشورهای حاشیه خلیج فارس همچنین شرق و شمال شرق آسیای میانه و افغانستان و پاکستان داشتیم اما برای اقدام عملیاتی، معمولا هر کشور باید به صورت مستقل عمل کند و این امکان وجود ندارد که به راحتی به جای دیگری رفته یا همکاری بین‌المللی فعال داشت.

طهماسبی بیرگانی با اشاره به برگزاری نشست‌های متعدد درباره حساسیت و خسارت‌هایی که این پدیده بر انسان و محیط زیست کشور دارند، گفت: در اسفند سال گذشته، قطعنامه‌ای به پیشنهاد ایران به مجمع عمومی محیط زیست سازمان ملل ارائه کردیم و چندین قطعنامه نیز پیشنهاد داده شد که همه آنها تصویب شدند.

دبیر ستاد ملی سیاست‌گذاری و مدیریت منابع مقابله با پدیده گردوغبار افزود: همچنین در کاپ ۱۶ مقابله با بیابان‌زایی در کشور عربستان سعودی، قطعنامه دیگری تصویب شد که مفاد بیانیه پایانی کنفرانس تهران را متعهد کرد که کشورهای عضو کنوانسیون این موضوعات رعایت کنند اما اقدام عملی باید در خود کشورها صورت گیرد.

وی اظهار کرد: با توجه به مساله تغییر اقلیم و کم‌بارشی که بر کشور ما و کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای میانه تأثیرگذار است، باید گفت که عربستان دارای ۹۰ میلیون هکتار مناطق غبارخیز است که فعالیت آن بر کشور ما نیز اثر داشته است.

دبیر ستاد ملی سیاست‌گذاری و مدیریت منابع مقابله با پدیده گردوغبار خاطرنشان کرد: ترکمنستان با ۶۷ میلیون هکتار، عراق حدود ۳۲ میلیون هکتار، سوریه تقریباً ۵ میلیون هکتار و کشورهای دیگر مانند امارات، قطر و یمن نیز با وسعت‌های مختلف مناطق گرد و غبارخیز دارند و جریان این خاک‌ها به سمت کشور ما هدایت می‌شود.

طهماسبی بیرگانی تصریح کرد: یکی از وظایف سازمان حفاظت محیط زیست آن است که از طریق رایزنی، ایجاد حساسیت کند اما با توجه به روابطی که با کشورهای همسایه داریم تاکنون وارد مسائل حقوقی با کشورهای دیگر نشده‌ایم که این تصمیم بر اساس صلاح‌دید وزارت امور خارجه اتخاذ شده است.

وی اظهار کرد: شاید در آینده، علاوه بر تمام رایزنی‌ها، نشست‌ها، تفاهم‌نامه‌ها و بیانیه‌ها که اکنون بیش از ۱۰ تفاهم‌نامه دوجانبه و چندجانبه با کشورهای حاشیه خلیج فارس داریم که متاسفانه عملی نشدند؛ اگر واقعاً اقدامی صورت نگیرد، مجبور شویم بنا بر صلاحدید دستگاه دیپلماسی کشور، به سمت طرح دعوی حقوقی حرکت کنیم.