روزگاری نوای زندگی همه با این آهنگ پُر شده بود فرزند بیشتر زندگی بهتر، اما این روزها ورق برگشته است،

همه طبل تنهایی و تک فرزندی را برای زندگی خود کوک کرده‌اند، دل در گرو چند فرزندی مانند گذشته نمی‌دهند، شاید شرایط اقتصادی،‌ سخت‌تر شدن شرایط فرزندآوری و بزرگ کردن آنها و هزاران دلیل دیگر کوبیدن بر این طبل را بر سر خانوارهای تهرانی بیشتر نمایان کرده است.

به گزارش ایرنا، گاهی داشتن چند فرزند برای یک خانواده که به نوعی با هم بازی و تفریحاتی خواهند داشت آرامش روحی پدر و مادر را نیز تضمین می‌کند اما این روزها دیگر این رویه برای خانواده‌ها کارساز نیست، زندگی حتی با یک فرزند هم سخت‌ و سخت‌تر شده است، زندگی آپارتمان‌نشینی، شرایط نامناسب اقتصادی بسیاری از خانواده‌ها، کاهش صبر و حوصله والدین برای بزرگ کردن کودکان و دلایل دیگر باعث شده که رغبت چندانی برای چند فرزندی در میان خانوارهای تهرانی هم وجود ندارد و سایه زندگی را بر روی یک فرزند گسترانده تا او را به بهترین شکل ممکن بزرگ کنند.

سال‌های سال است که برخی بر طبل تنهایی کودکان و تک فرزندی می‌کوبند، دیگر مانند گذشته نیست که یک خانواده چند فرزند داشته باشد، فرزندان در یک محیط با هم بزرگ شوند و زندگی را با روندی مطلوبی با هم بگذرانند. این روزها تنهایی بر زندگی همه سایه افکنده است. تک فرزندی در تهران به نوعی بیشتر نمایان است و خانواده‌ها تمایل بیشتری برای داشتن یک فرزند دارند.

موضوع فرزندآوری و تعداد افراد خانواده با میزان درآمد و فرهنگ آن جامعه ارتباطی مستقیم دارد، بنابر برخی تعاریف در مناطقی که میزان درآمد افراد به طور نسبی بالاتر و امکانات شهری و رفاهی بیشتری در خدمت افراد آن جامعه وجود دارد، فرزندآوری و به تعبیری تعداد افراد خانوارها هم افزایش می‌یابد اما با نگاهی به خانواده‌های تهرانی می‌توان این فرضیه را رد کرد. امروزه به دلیل تغییر سبک زندگی، تک فرزندی در بین زوجین و خانواده‌ها رواج یافته و بسیاری از زوج‌ها به داشتن فقط یک فرزند رضایت می‌دهند، تصمیمی که برخلاف ظاهر خوشایند آن، آسیب‌های زیادی برای کودک دارد.

عوامل موثر در روی آوردن خانواده‌ها به تک فرزندی

تک فرزندی این روزها انتخاب بسیاری از زوجین ایرانی شده که عواملی مانند مشکلات اقتصادی، اشتغال مادران و ازدواج در سنین بالا از مهمترین عوامل این انتخاب است. بسیاری از کسانی که تمایل به تک فرزندی دارند، فکر می‌کنند انرژی و توان تربیت بیش از یک بچه را ندارند و حتی به لحاظ اقتصادی نمی‌توانند بار مالی ۲ فرزند یا بیشتر را به دوش بکشند، این در حالی است که معایب و مشکلات ناشی از تک فرزندی به مراتب بیش از چند فرزند داشتن است.

خانواده‌های ایرانی به‌دلیل سیاست جمعیتی که در سال‌های گذشته اعمال شد، اکنون به تک فرزندی روی آورده‌اند، این در حالی است که اکنون حدود ۱۰ درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند که نسبت به ۴۰ سال گذشته این تعداد ۲ برابر شده است و کارشناسان براین باورند که جمعیت سالمند ایران در ۲۰ سال آینده ۲ برابر خواهد شد.

به نظر می‌رسد موضوع تک‌ فرزندی علاوه بر مسایل معیشتی به سبک فکری و رفتاری تبدیل شده است، یعنی حتی افرادی که از نظر مالی وضعیت مطلوبی هم دارند، تمایلی به داشتن فرزند بیشتر ندارند یا اگر هم داشته باشند، تنها به داشتن یک فرزند اکتفا می‌کنند.

شاید بهتر است بگوییم که تکنولوژی، فضای مجازی، زندگی در عصر حاضر انسان‌ها را تنها کرده است و تک فرزندی باعث تنهایی بیشتر می‌شود. زمانی که والدین به فراخور سن و مشاغل و دردسرهای خود درگیر کار هستند باید یک زمانی را برای فرزند خود تخصیص دهند و این زمان را برای تربیت فرزند صرف نمی‌کنند، در چنین حالتی این کودک احساس تنهایی می‌کند.

تک‌فرزندی دلیلی برای کشاندن جامعه به سمت پیری

تک فرزندی و تمایل والدین به داشتن فرزندان کمتر یکی از عواملی است که می‌تواند کشور را به سمت پیری و سالمندی بکشاند. به گفته برخی از کارشناسان رشد جمعیتی کشور روی لبه تیغ است و به سمت سالخوردگی و پیری حرکت می‌کند. در حالی که بسیاری از والدین با بهانه‌های مختلف از جمله مسایل مشکلات اقتصادی و داشتن مشغله‌های زیاد طرفدار تک فرزندی هستند.

شهردار تهران در همین راستا روی مساله جمعیت و اجرای سیاست‌های کلان نظام در این حوزه تلاش‌ها و برنامه‌هایی دارد. از این رو ستاد جمعیت در شهرداری تهران به دبیری اداره کل سلامت این شهرداری تشکیل شده است. این ستاد چند ماموریت در راستای تحقق منویات رهبر معظم انقلاب در دستور کار خود قرار داده است. ترویج خانواده چهار فرزندی در تبلیغات شهری، بررسی تخفیف حمل و نقل برای مادران دارای سه فرزند و دیگر برنامه‌ها از جمله این تکالیف به شمار می‌رود.

با توجه به اینکه رغبت نداشتن به فرزندآوری متاثر از عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است، اما به‌واقع تغییر سبک زندگی به عنوان یک رخداد فرهنگی به جهت برخی بی‌سلیقگی‌های سیاسی و البته متاثر از تبلیغات و هجوم فرهنگی باعث شده نگاه مردم به زندگی تغییر کند.

تمایل نداشتن خانواده‌های تهرانی به فرزندآوری معطوف به مسایل فرهنگی است

وجود چنین مسایل و عوامل موثر در راستای گرایش خانواده‌ها به سمت تک فرزندی باعث شده که در همین زمینه مدیرکل سلامت شهرداری تهران در گفت و گویی با خبرنگار ایرنا برخی از موضوعات و دلایل مرتبط با این مشکل را در این گفت و گو مطرح کند.

حمید صاحب معتقد است: مساله اصلی در عدم فرزندآوری خانواده‌های تهرانی بیش از آنکه مربوط به مسایل اقتصادی بداند، معطوف به مسایل فرهنگی است. درباره فرزندآوری باید عوامل فرهنگی دخالت بیشتری به نسبت عوامل اقتصادی در نرخ رشد جمعیت داشته باشد و انگاره‌های ذهنی متاثر از فرهنگ غربی در حوزه فرزندآوری باید در مسیر اصل ایرانی - اسلامی قرار گیرد.

وی در ادامه تصریج کرد: مهمترین مساله ما در فرزندآوری مساله فرهنگی است زیرا ۵۰ سال تحت تاثیر برنامه‌های تحدید نسل و کنترل جمیعت بودیم و ذهنیت جوانان ما با «فرزند کمتر زندگی بهتر» شکل گرفته است. البته برخی موانع فرهنگی باعث شده تا زوجین فرزندآوری خود را به تاخیر بیندازند که شهرداری تهران در طول سه سال گذشته از کنشگران، تشکل‌های مردمی، فعالیت‌های حوزه فرزندآوری و جمعیت حمایت ویژه کرده است.

اجرای برنامه‌های متنوع برای مشارکت مردم در بحث فرزندآوری

مدیرکل سلامت شهرداری تهران با بیان اینکه شهرداری تهران وظیفه دارد خانواده‌های جوان را در امر فرزندآوری مجاب کند، اضافه کرد: در سطح محلات و فرهنگسراها برنامه‌های متنوعی برای مشارکت مردم درباره فرزندآوری داریم و همچنین کانون‌های مادرانه برنامه‌ها و اقدامات مطلوبی در این زمینه دارند.

صاحب اظهار کرد: پس از بررسی حدود ۶۳ مطالعه و پژوهش در حوزه جمعیت به این نتیجه رسیدم که مشکل عدم تمایل خانواده‌ها به فرزندآوری و حتی تک فرزندی،‌ مساله اقتصادی نیست بلکه ترس از آن است و تهدیدات زیادی در حوزه جمعیت وجود دارد که باید آنها را برطرف کرد. موضوع فرزندآوری حل نمی‌شود مگر اینکه همه نهادها و دستگاه‌های مسئول در این حوزه کارهای حمایتی انجام دهند.

وی ادامه داد: این‌طور نیست که مساله اقتصاد اهمیت نداشته باشد در دهک‌های پایین حتما مهم است، از این رو شهرداری برای این گروه‌ها نیز برنامه دارد و قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به عنوان یک قانون مناسب برای همه نهادها و سازمان‌ها از جمله شهرداری برنامه‌ریزی دارد. در همین راستا فعالیت‌های فرهنگی خود را آغاز کرده‌ایم و طراحی لوگوی ما براساس طرح ترویج خانواده کامل یا چهار فرزندی است زیرا معتقدیم اگر بخواهیم فرزندآوری ارتقا داده شود باید به خانواده چهار فرزندی روی آورده شود تلاش بر ترویج آن داریم.

مساله فرزندآوری و جمعیت در همه کشورهای دنیا از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و سالانه هزینه‌ها و سیاست‌های کلانی برای این مهم در نظر گرفته می‌شود، رهبر معظم انقلاب نیز در سال ۱۳۹۳ با ابلاغ سیاست‌های حوزه خانواده مبنی بر پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت و تاکید بر افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده ثابت کردند که این امر از حیث ارزشمندی باید بیش از همیشه مورد توجه سیاستگذاران قرار گیرد.